Karol Krysiński

Karol Krysiński był jednym z najzdolniejszych i najwytrwalszych dowódców powstańczych walczących w 1863r. na Lubelszczyźnie Urodził się w 1838r. w Międzyrzecu Podlaskim, jako syn naczelnika straży tabacznej. Bardzo zaangażował się w ruch przedpowstańczy. Został mianowany naczelnikiem Międzyrzeca. Był w bliskich kontaktach z naczelnikiem cywilnym województwa podlaskiego Bronisławem Deskurem i Komisarzem Komitetu Centralnego na Województwo Podlaskie Romanem Rogińskim. Z racji swej funkcji Karol Krysiński kontaktował się z zaściankami dawnych bojarów we wsiach: Łuby, Łuniew, Kożuszki. Odwiedzał Kąkolewnicę i Drelów, agitował wśród miejscowych chłopów. Zakładał "dziesiątki", a Międzyrzecu ich organizację powierzył synowi proboszcza unickiego Pawłowi Hanytkiewiczowi. Podczas powstania początkowo pełnił funkcje podoficerskie w oddziałach Romana Rogińskiego i Walentego Lewandowskiego. Jednak już w marcu 1863r. stanął na czele samodzielnego oddziału. Bez wykształcenia i wyszkolenia wojskowego szybko opanował rzemiosło wojenne tak, iż z czasem zaczął wyróżniać się spośród innych dowódców. Umiejętnością prowadzenia walki prześcignął wielu byłych oficerów armii zaborczych walczących w szeregach powstańczych. O Krysińskim wspominała z uznaniem prasa powstańcza i galicyjska. Rząd Narodowy uznając zasługi Krysińskiego przyznał mu kolejne stopnie oficerskie, a we wrześniu 1863r. nadał stopień podpułkownika, który Krysiński zachował aż do końca powstania.

Krysiński działał na terenie trzech województw (lubelskiego, podlaskiego i grodzieńskiego), gdzie stoczył ponad 30 większych potyczek i bitew: Stanin, Sobolew, Sławatycze, Domaszew, Kania Wola, Chruślina. Pod dowództwem Karola Krysińskiego walczył jako młody chłopak, późniejszy sławny pisarz Bolesław Prus. Walery Przyborowski – dziejopis powstania i jego uczestnik tak napisał o Krysińskim: "...nie był pozbawiony geniuszu wojskowego... sam szukał nieprzyjaciela, zaczepiał, niepokoił i choć... wskutek niższości broni oraz niewyrobienia swych żołnierzy w działaniach zaczepnych szwank ponosił, jednakże dawał przez to dowód, że rozumie warunki małej wojny". Kampanię partyzancką rozpoczętą w styczniu 1863r. zakończył Krysiński jako jeden z ostatnich; z placu boju zszedł dopiero w kwietniu 1864, uznając już dalszą walkę za niemożliwą. Wytrwałością i wiarą w odrodzenie powstania przewyższył go tylko kapelan jego oddziału ksiądz Stanisław Brzóska, który przetrwał na Podlasiu aż do wiosny 1865 roku. Po zaprzestaniu działalności wojennej Karol Krysiński emigrował do Francji, gdzie był jednym z tych, którzy prowadzili aktywną działalność na rzecz sprawy polskiej. Wstąpił m.in. do Towarzystwa Wojskowych Polskich. W roku 1875, licząc najprawdopodobniej na amnestię dla byłych powstańców, powrócił do kraju. Pomylił się jednak srodze, bowiem zamiast ułaskawienia carskiego spotkało go więzienie i śledztwo w Cytadeli Warszawskiej, w wyniku którego został zesłany na Syberię i skazany na katorgę. Dalsze losy Krysińskiego nie są dokładnie znane. Prawdopodobnie zmarł w głębi Rosji.

Najwyższy czas, by przywrócić mu pamięć i cześć.

 

Dlaczego Krysiński?

Powstanie styczniowe zajmuje znaczące i wyjątkowe miejsce wśród wszystkich zrywów niepodległościowych jakie podjęli Polacy na przestrzeni lat niewoli. Najlepiej zorganizowaną grupą powstańczą były oddziały działające na Podlasiu, a wojna partyzancka prowadzona była tutaj najdłużej.

W 2003 roku przypadła okrągła 140. rocznica wybuchu powstania. Było to okazją do tego, aby w szczególny sposób uczcić tych, którzy poświęcili swoje życie walcząc na terenach Ziemi Międzyrzeckiej. Zrodziła się inicjatywa budowy pomnika, która dała wyniki w postaci doniosłych uroczystości we wsi Utrówka i Dołha.

W dniu 12 września 2003r. wieczorową porą przy płonących pochodniach harcerzy z Hufca Grzegorza Piramowicza w Międzyrzecu Podlaskim odsłonięto krzyż i obelisk w miejscu walk powstańców w Utrówce. Uroczystego poświęcenia dokonał ksiądz infułat Kazimierz Korszniewicz w obecności przedstawicieli gmin Międzyrzec i Drelów z wójtami Romanem Michalukiem i Piotrem Kazimierskim, mieszkańcami wsi Utrówka i Dołha, strażakami OSP Sitno oraz uczniami Szkoły Podstawowej w Rudnikach. Opiekę nad pomnikiem przyjął w imieniu uczniów dyrektor Szkoły Podstawowej w Rudnikach Andrzej Kurenda. 14 września w Dołdze odbyły się uroczystości odsłonięcia i poświęcenia krzyża oraz monumentu upamiętniających walki powstańcze i poległych powstańców.

To właśnie te wydarzenia podsunęły dyrektorowi szkoły pomysł nadania Szkole Podstawowej w Rudnikach imienia Karola Krysińskiego, bohatera i znakomitego dowódcy powstańczego rodem z Międzyrzeca Podlaskiego.

W tym celu podjęto działania promujące sylwetkę Krysińskiego: z pomysłem zapoznano Radę Rodziców, Samorząd Uczniowski oraz przygotowano akademię szkolną o patronie dla wszystkich rodziców.

Po przedstawieniu przez dyrektora szkoły Andrzeja Kurendy propozycji nadania szkole im. Karola Krysińskiego Rada Pedagogiczna, Rada Rodziców i Samorząd Uczniowski wystąpiły z wnioskiem do Rady Gminy o nadanie i mienia szkole.

 

Bibliografia:

Ryszard Kornacki: Międzyrzec w życiorysy wpisany. Międzyrzec 2001, s 148-150.
Niebelski E.: Karol Krysiński – powstaniec z Międzyrzeca. W: "Rocznik Międzyrzecki" t. XIV–XV, Międzyrzec Podlaski 1982-1983, s. 5-44.
Niebelski E.: Zagadka śmierci ppłk. Karola Krysińskiego z Międzyrzeca - powstańca 1863/64 roku. W: "Rocznik Międzyrzecki" t. XX-XXI-XXII, Międzyrzec Podlaski 1988-1989-1990, s. 184-186.